نوستالژی (غم غربت و اشتیاق بازگشت) در شعر سمیح القاسم

نوستالژی (nostalgia)، در اصطلاح رنج بردن و غم ناشی از غیرممکن بودن بازگشت به گذشته است. این گذشته معانی گسترده ای می یابد و شامل وطن و زادگاه، خاطرات فردی و جمعی، دوره های از دست رفته و شرایط و موقعیّت گذشته است. اصطلاح نوستالژی در اصل مربوط به علم روان شناسی است. این احساس و فرآیند روانی پس از ورود به دنیای ادبیات موجد ترسیم حسرت آمیز گذشته می شود. نوستالژی به عنوان عاطفه-ای روانی و غالب، زمینه ی خلق بسیاری از آثار ادبی جهان را فراهم کرده است. ادبیات عربی نیز از نخستین نمونه های شعری خود در دوره های پیشین تا کنون، سهم به سزایی از این احساس را داشته است. یکی از محمل-های اصلی نوستالژی در حوزه ی شعر معاصر عربی، شعر معاصر فلسطین است. سمیح القاسم یکی از شاعران بزرگ معاصر فلسطین است که شعر او سرشار از نمودهای نوستالژیکی است. هدف این پژوهش، بررسی و تحلیل فرآیند نوستالژی در شعر سمیح القاسم است. برای این منظور، مظاهر و نمودهای فردی و جمعیِ نوستالژی همچون دلتنگی برای وطن، خاطرات کودکی، آرمان شهر، ارزش های گذشته، منجی موعود، بهشت گمشده و آرکائیسم را در شعر سمیح القاسم بررسی کرده ایم. سپس، به واکاوی مهم ترین عوامل فردی، سیاسی و اجتماعی، و فرهنگیِ موثّر در شکل گیری نوستالژی در شعر او پرداخته ایم. مهم ترین تکنیک های ادبیِ مورد استفاده ی سمیح در انعکاس نوستالژی از دیگر موضوعات این پایان نامه است. بر این اساس، انواع «نماد» که شامل نمادهای دینی، تاریخی و ادبی می شود و نیز کاربرد «تراث» در شعر او بررسی شده است.